Είναι ένα θέμα που προκαλεί ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι άνθρωποι, αν και είναι σταθερά ριζωμένοι στο παρόν, έχουν μια βαθιά εμμονή με το μέλλον. Από την αυγή του είδους μας, κοιτάμε προς τον ουρανό και πλάθουμε οράματα για το τι μέλλει γενέσθαι. Ιστορικά, ο φουτουρισμός ήταν ένα πεδίο που χαρτογραφήθηκε από οιωνοσκόπους και μάντεις, ονειροπόλους και προφήτες, και πρόσφατα από συγγραφείς και κινηματογραφιστές που μοιράζονται μια αμοιβαία αγάπη για την επιστημονική φαντασία.
Ωστόσο, το μέλλον δεν είναι απλώς ένας προορισμός, ένα τελικό σημείο ή ένα φινάλε στη μεγάλη αφήγηση της ανθρωπότητας. Είναι μάλλον μια διαρκώς μεταβαλλόμενη σειρά δυνατοτήτων, ένας συνεχής διάλογος μεταξύ του παρόντος και αμέτρητων δυνατοτήτων που υπερβαίνουν τα εμπόδια του χρόνου και του χώρου. Για όσους ασχολούνται με πάθος με τον τομέα των μελλοντικών μελετών, δεν πρόκειται μόνο για το τι, αλλά και για το πώς και το γιατί του οραματισμού του αύριο.
Παραδοσιακά, οι μελέτες του μέλλοντος αποτελούσαν κυρίως υπόθεση των τεχνοκρατών και των στρατιωτικών. Ο όρος futurology επινοήθηκε στα μέσα του 20ου αιώνα κατά τη διάρκεια της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, μιας περιόδου γεμάτης με ανησυχίες για τον πυρηνικό πόλεμο, την κυριαρχία των υπερδυνάμεων και την τεχνολογική υπεροχή. Αυτή η περίοδος διαμόρφωσε μια μονολιθική άποψη για το μέλλον — ένα μέλλον, που θα κερδηθεί ή θα χαθεί. Η επιστημονική φαντασία έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτών των αφηγήσεων, κινούμενη συχνά μεταξύ ουτοπικών και δυστοπικών οραμάτων. Αξίζει να βουτήξετε στα χρονικά της επιστημονικής φαντασίας για να μάθετε την ιστορία του κλάδου. Εξάλλου, η επιστημονική φαντασία υπήρξε ιστορικά ένα ισχυρό εργαλείο για την πρόβλεψη του μέλλοντος, εμπνέοντας επιστήμονες, τεχνολόγους και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Τι γίνεται όμως αν η προοπτική μας για το μέλλον είναι θεμελιωδώς λανθασμένη; Τι γίνεται αν δεν υπάρχει ένα μέλλον που μπορεί να αποικιστεί και να ελεγχθεί, αλλά πολλά πιθανά μέλλοντα που μπορούμε να φανταστούμε, να σχεδιάσουμε και να δημιουργήσουμε συνεργατικά; Στον απόηχο δύο παγκόσμιων πολέμων και της Μεγάλης Ύφεσης, πρωτοπόροι που δεσμεύτηκαν για δημοκρατικά, παγκόσμια μέλλοντα έσπειραν τους σπόρους για το πλουραλιστικό πεδίο των μελλοντικών σπουδών. Από τη δεκαετία του 1950, ηγέτες της σκέψης από διάφορα πεδία κατεύθυναν τις μελλοντικές σπουδές μακριά από το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα προς πιο ανθρωπιστικές, ειρηνικές και ισότιμες προσεγγίσεις.
Ένα άλμα στο μέλλον: Η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, “Future Forward”.
Σε έναν ταχέως εξελισσόμενο κόσμο, η ικανότητα πρόβλεψης και πλοήγησης στο μέλλον είναι μια ικανότητα που δεν αφορά πλέον μόνο τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Αναγνωρίζοντας το γεγονός αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω του EU Policy Lab, έχει δρομολογήσει μια πρωτοβουλία με μελλοντική σκέψη, το “Future Forward”. Το πρόγραμμα αυτό, που αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το TED-Ed και μυριάδες εμπειρογνώμονες της μελλοντικής σκέψης, με 20 μαθήματα, επιδιώκει να εκδημοκρατίσει τον μελλοντικό γραμματισμό, προσκαλώντας εκπαιδευτικούς, μαθητές και όλα τα περίεργα μυαλά να συμμετάσχουν σε αυτό το ταξίδι.
Το “Future Forward” είναι ένα ολοκληρωμένο αλλά προσιτό μάθημα που ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες να αμφισβητήσουν τις υποθέσεις και να φανταστούν εναλλακτικά μέλλοντα. Χρησιμοποιεί ελκυστικά κινούμενα σχέδια και βίντεο για να ενισχύσει μια νοοτροπία προσανατολισμένη στο μέλλον και να προωθήσει την κριτική σκέψη. Απώτερος στόχος είναι να ενδυναμώσει τα άτομα, ιδίως τις νεότερες γενιές, ώστε να συμβάλουν στη διαμόρφωση του συλλογικού μας μέλλοντος με τις δεξιότητες και τα εργαλεία που αποκτούν από το μάθημα.
Πέρα από το μάθημα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διευκολύνει επίσης την ευρύτερη ενασχόληση με τη μελλοντική σκέψη μέσω της πλατφόρμας futures4europe και του προγράμματος Our Futures. Αυτές οι πλατφόρμες επιτρέπουν την αλληλεπίδραση με ειδικούς της μελλοντολογίας και παρέχουν σε όλους την ευκαιρία να μοιραστούν τα οράματά τους για το μέλλον. Μέσω της πρωτοβουλίας “Future Forward”, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δε μας προετοιμάζει απλώς για το μέλλον, αλλά μας δίνει ενεργά τη δυνατότητα σε όλους μας να το διαμορφώσουμε.
Πρέπει να θυμόμαστε ότι το μέλλον δεν είναι μια μονολιθική οντότητα προς την οποία βαδίζουμε αδυσώπητα. Είναι ένα ζωντανό, δυναμικό μωσαϊκό δυνατοτήτων, ένα πάνθεον δυνατοτήτων που μπορούμε, και πρέπει, να διαμορφώσουμε και να επηρεάσουμε συνεργατικά. Καθώς εμβαθύνουμε σε αυτή τη βαθιά κατανόηση του πλουραλιστικού μέλλοντος, αγκαλιάζουμε ένα όραμα για το μέλλον που δεν είναι ντετερμινιστικό, αλλά ένας προορισμός που δημιουργούμε μαζί. Στην υγειά αυτών των πρωτοπόρων του μέλλοντος, που ζωγραφίζουν οράματα ενός κόσμου που μπορεί ακόμη να υπάρξει.